Rapport straffen bij ontucht – voor de strafmaatbepalende factoren

Rechters moeten duidelijker uitleggen hoe ze tot een bepaalde straf zijn gekomen, zo stelt de rapporteur Mensenhandel in een uitgebracht onderzoeksrapport. Voor dit onderzoek is een steekproef genomen uit alle vonnissen uit 2012 en 2013 waarin een dader veroordeeld is voor fysiek kindermisbruik. De steekproef bestaat uit 182 veroordelingen. Het gaat hier om de volgende wetsartikelen:

• art. 244 Sr (seksueel binnendringen bij een kind beneden de 12 jaar),
• art. 245 Sr (seksueel binnendringen bij een kind van 12 tot 16 jaar),
• art. 247 Sr (ontucht met een kind beneden de 16 jaar),
• art. 249 lid 1 (ontucht met een aan de zorg toevertrouwde minderjarige).

Van dit onderzoek is in februari 2016 ‘Ontucht voor de rechter. Deel 1: De zaken’ gepubliceerd. Hierin werd de aard van de ontuchtzaken beschreven.

Voor de rechtspraktijk is met name hoofdstuk 4 interessant, te weten de factoren die van belang zijn voor het bepalen van de strafsoort en strafmaat door rechters.

Factoren bij straffen ontucht

De grote variatie in strafmotiveringen als gevolg van de ruime beslisvrijheid maakt bestudering en onderlinge vergelijking van strafmotiveringen gecompliceerd, zo niet onmogelijk. Om tot een gestructureerde analyse te komen zijn de strafmotiveringen uit de 182 onderzochte vonnissen kwalitatief geanalyseerd op basis van door de rechter genoemde factoren. Elke factor die in een strafmotivering door de rechter is genoemd, is gelabeld zodat elke factor afzonderlijk geanalyseerd kon worden. Voor de indeling van de factoren is gekozen voor de indeling van Schuyt14, die strafmaatbeïnvloedende factoren indeelt in vijf verschillende categorieën, te weten:

• De aard van het delict: de ‘wat’-vraag
• De persoon van de dader: de ‘wie’-vraag
• De wijze waarop het feit is begaan: de ‘hoe’-vraag
• De gevolgen van het feit: de ‘effect’-vraag

De omstandigheden waaronder het feit is begaan: de ‘context’-vraag. De factoren vallend onder elk van de vijf categorieën worden in dit hoofdstuk in afzonderlijke paragrafen besproken. Daarbij wordt tevens aandacht besteed aan de wijze waarop de rechter elke factor heeft betrokken in de hoogte van de straf en in de strafmodaliteit. Uit dit hoofdstuk zal blijken dat uit de strafmotiveringen vaak niet goed kan worden opgemaakt of de factoren die de rechter in zijn strafmotivering noemt strafmaatbeïnvloedend zijn. Als in een strafmotivering bijvoorbeeld staat dat de rechtbank heeft acht geslagen op het blanco strafblad van de verdachte, is het niet duidelijk of deze factor invloed heeft op de straf. Noemt de rechter dit blanco strafblad om daarmee aan te geven dat de dader om die reden een lagere straf krijgt? Zo ja, hoeveel lager is de straf vanwege dit blanco strafblad? Of moet deze factor zo worden geïnterpreteerd dat een blanco strafblad het uitgangspunt is bij de strafoplegging, en dat alleen in het geval er sprake is van een (relevant) strafblad de straf omhoog gaat?
Wanneer wel uit de bewoordingen van de rechter in de strafmotivering kan worden afgeleid dat een bepaalde factor strafverhogend of –verlagend is, is bovendien vaak niet duidelijk hoe groot de invloed van die factor is op de straf. Wanneer de rechter in zijn strafmotivering bijvoorbeeld oordeelt dat hij in het nadeel van verdachte rekening houdt met diens negatieve proceshouding, en hem vervolgens zes maanden gevangenisstraf oplegt, is niet duidelijk wat de invloed van de negatieve proceshouding op de straf is geweest. Had hij met een positiever houding vier maanden gekregen? Of drie? Of had hij in dat geval een deels voorwaardelijke straf, of bijvoorbeeld een taakstraf gekregen? De invloed van een bepaalde factor op de strafmodaliteit en strafhoogte is zeer zelden uit de strafmotivering op te maken.

Rapport straffen voor ontucht (zie met name hoofdstuk 4)