De artikelen 243 en 247 Sr stellen strafbaar het seksueel misbruik van een persoon
- die in staat van bewusteloosheid,
- met verminderd bewustzijn
- die in lichamelijke onmacht verkeert
- die aan een zodanige gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens lijdt dat hij niet of onvolkomen in staat is zijn wil daaromtrent te bepalen of kenbaar te maken of daartegen weerstand te bieden
Het verschil tussen de beide artikelen is dat het bij artikel 243 Sr. het moet gaan om het seksueel binnendringen van het lichaam van de ander, terwijl bij art. 247 Sr. enkel de ontuchtige handelingen strafbaar zijn gesteld.

Seksueel binnendringen

Het moet bij art. 243 Sr. altijd gaan om het seksueel binnendringen van het lichaam van de ander, in dit geval het lichaam van een persoon die bewusteloos, lichamelijk onmachtig of gestoord is, en daardoor niet in staat is zijn wil te bepalen. Het gaat dan om het vaginaal, oraal. of anaal binnendringen van het lichaam van het kind. Ieder binnendringen met een seksuele strekking is strafbaar, met uitzondering van de opgedrongen tongzoen. Van vaginaal binnendringen is al sprake wanneer tijdens de handeling de kleine schaamlippen worden gepasseerd. Ook wanneer de verdachte en/of het slachtoffer niet bepaalde seksuele gevoelens heeft ervaren, kan de handeling toch worden beschouwd als seksueel binnendringen (HR 2 mei 1995, NJ 1995, 583). Het seksueel binnendringen kan hebben plaatsgevonden met de penis, met de vingers, met de tong, maar ook met een voorwerp. Alleen de uitwendige aanraking van de vagina, de lippen of de billen, levert geen seksueel binnendringen op.

Opzet

Vereist is dat de verdachte wetenschap moet hebben van de dispositie van het slachtoffer. Tegenwoordig staat buiten twijfel dat voor deze wetenschap voorwaardelijk opzet voldoende is (HR 3 december 2002, NJ 2004/353)

Bewusteloosheid

Onder bewusteloosheid wordt een totale afwezigheid van het bewustzijn verstaan, maar dat gaat niet zover dat er sprake moet zijn van een comateuze toestand. 
De bewusteloosheid drukt slechts een vorm van lichamelijke onmacht uit (HR 21 juni 1943, NJ 1943/559)

Verminderd bewustzijn

Bij een verminderd bewustzijn gaat het om situaties tussen waakzaamheid en het geheel van de wereld zijn, waarbij van de persoon in redelijkheid niet kan worden veracht dat hij weerstand biedt aan seksuele verlangens van een ander.  Gedacht moet worden aan de situatie van sluimering, voorafgaand aan een diepe slaap, of die daarop volgend. Ook personen die zich in een roes bevinden, als gevolg van alcohol- of drugsgebruik.

> Meer informatie seksueel misbruik bij verminderd bewustzijn door alcohol of drugs

Lichamelijke onmacht

Onder lichamelijke onmacht moet worden verstaan een toestand van fysieke weerloosheid die zijn oorzaak vindt in een bij het slachtoffer zelf bestaand onvermogen tot handelen (HR 28 februari 1989, NJ 1989, 658). Ook gehypnotiseerde personen worden als lichamelijk onmachtig beschouwd. 

> Meer informatie lichamelijke onmacht

Gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis geestvermogens

Het moet hier gaan om een stoornis waardoor de wil omtrent de seksuele handeling niet goed kan worden bepaald. Voor een veroordeling is dus vereist dat komt vast te staan dat het slachtoffer leed aan een psychische stoornis en dat het daardoor niet of onvolkomen in staat was zijn wil ten aanzien van de seksuele handelingen te bepalen of kenbaar te maken of daartegen verzet te bieden (vlg. HR 12 februari 2002, NJ 2002, 328).
Ook ouderdomsdementie wordt gezien als een ziekelijke stoornis in dit verband.

Wanneer de verdachte en het slachtoffer beiden lijden aan een gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens zal het afhangen van de omstandigheden van het geval of dwang kan worden aangenomen (Rb Utrecht, 8 december 2008, LJN: BG9937 en Rb Zutphen, 9 augustus 2011, LJN: BR 4388).

> Meer informatie seksueel misbruik bij gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis

Bewijs en geloofwaardigheid en betrouwbaarheid verklaringen

In zedenzaken waar het gaat om de verdenking van seks met een onmachtige, bewusteloze, zal met name de beoordeling en waardering van het bewijs een belangrijke rol spelen in het strafproces. Is er voldoende wettig bewijs? Is het bewijs ook overtuigend? Zijn de verklaringen van de aangever/aangeefster ook geloofwaardig en betrouwbaar? Zitten er geen tegenstrijdigheden of onjuistheden in de afgelegde verklaringen? Omdat het bewijs en de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid zo'n belangrijke rol spelen in zedenzaken, hebben wij hier een apart hoofdstuk aan gewijd.

> Meer informatie over het bewijs